IMPACT OP DE GEZONDHEID
De klimaatverandering is zowel direct (hittegolven, extreme klimatologische gebeurtenissen) als indirect (gedwongen migratie, meer tijd doorgebracht buitenshuis, toenemend gebruik van koelsystemen, enz.) van invloed op de menselijke gezondheid.
Volgens de WHO zou de klimaatverandering vanaf 2030 elk jaar 250.000 supplementaire sterfgevallen kunnen veroorzaken, als gevolg van ondervoeding, malaria, diarree en hittegolven. De gezondheidskosten die rechtstreeks voortvloeien uit de klimaatverandering worden voor 2030 geraamd op 2 tot 4 miljard dollar per jaar.
DIRECTE GEVOLGEN
Hittegolven hebben een zeer ongunstige invloed op de gezondheid omwille van uitdroging, zonnesteken en uitputting. Ze leiden tot een stijging van het sterfte- en ziektecijfer, vooral bij kwetsbare groepen (zuigelingen en jonge kinderen, ouderen en topsporters). De extreem warme zomer van 2003 was bv. verantwoordelijk voor zo’n 20 à 30.000 supplementaire sterfgevallen in Europa ten gevolge van hart- en vaatziekten en/of longziekten. Als de voorziene toename van de frequentie en intensiteit van hittegolven doorzet, zou dit de komende decennia dus nog veel meer mensen het leven kunnen kosten.
Extreme klimatologische gebeurtenissen zoals overstromingen, stormen, branden en droogtes hebben eveneens een directe impact op de gezondheid. De overstromingen die elk jaar miljoenen mensen in Europa treffen, hebben uiteenlopende gevolgen voor de menselijke gezondheid: verdrinking, hartaanvallen, verwondingen, infecties, psychosociale gevolgen, enz. Ten gevolge van de klimaatverandering zullen die extreme gebeurtenissen in de toekomst waarschijnlijk in frequentie en intensiteit toenemen.
INDIRECTE GEVOLGEN
Maar de indirecte gevolgen van de klimaatveranderingen zijn waarschijnlijk nog belangrijker, vooral met betrekking tot:
-
De waterbevoorrading en voedselproductie: de risico’s op watertekorten en lagere landbouwopbrengsten kunnen tot uitdroging en ondervoeding leiden.
-
De waterbevoorrading en voedselproductie: de risico’s op watertekorten en lagere landbouwopbrengsten kunnen tot uitdroging en ondervoeding leiden.
-
De overlevingskansen van zowel vectoren als ziekteverwekkers vergroten.
De klimaatverandering zal dus waarschijnlijk indirect gevolgen hebben voor het bereik van bepaalde vectoren van infectieziekten zoals:
De ziekte van Lyme, die wordt overgedragen door teken. Deze ziekte is momenteel in uitbreiding in onze contreien, in Centraal-Europa en in de Baltische Staten. De klimaatverandering wordt gezien als de hoofdoorzaak voor de verspreiding naar Noord-Europa van een bepaalde tekensoort.
Dengue of knokkelkoorts, een virale ziekte die door muggen overgebracht wordt.
Bilharzia of schistosomiasis, waar waterslakjes als tussengastheer optreden.
Malaria, door een uitbreiding van het areaal van de muggensoort die deze ziekte verspreidt. Het is mogelijk dat malaria zich ten noorden van de Middellandse zee zal uitbreiden.
Risico’s in verband met de verslechterende waterkwaliteit (door een sterkere groei van bacteriën en toxische algen) envoedselvergiftiging: veel ziekten worden opgelopen door contact met besmette voeding of water (bv. cholera en dysenterie). Door de stijgende watertemperatuur krijgen bacteriën of algen die voedselvergiftiging veroorzaken, meer kans om zich te ontwikkelen. Bij zware neerslag kunnen ziekteverwekkende stoffen vrijkomen of kan het water besmet raken door overlopende riolen. De vermindering van het waterdebiet in de zomer kan het risico op bacteriologische en chemische besmettingen vergroten. Temperatuurgevoelige infectieziekten zoals voedselinfecties (Salmonella sp. en dergelijke) zullen hoogstwaarschijnlijk toenemen.
De toename van de concentraties troposferische ozon in de zomer (ademhalingsmoeilijkheden). De excessieve blootstelling aan ozonconcentraties in de troposfeer is elk jaar verantwoordelijk voor naar schatting 20.000 vroegtijdige sterfgevallen in Europa. In een recent Europees onderzoek werd op basis van een informaticamodel de impact van klimaatveranderingen op de luchtkwaliteit in 2010 gesimuleerd en vergeleken met het referentiejaar 1990. Volgens de onderzoekers zullen als gevolg van de klimaatverandering in grote delen van West-Europa hogere ozonpieken optreden, waardoor dagelijks meer mensen ziek worden en sterven.
De toename van allergische stoornissen: de temperatuurstijging bevordert niet alleen een langere bestuivingstijd, maar ook de ontwikkeling van bepaalde allergene (en invasieve) planten zoals ambrosia. Een temperatuurstijging gecombineerd met minder neerslag op het moment dat het stuifmeel zich verspreidt, leidt tot grotere concentraties pollen in de lucht tijdens het hoogseizoen.
De effecten op de volksgezondheid zullen echter niet overal dezelfde zijn. Aangezien gezondheid en welzijn ook nauw samenhangen met socio-economische factoren (inkomsten, huisvesting, werkgelegenheid, onderwijs, levenswijze, enz.), zullen de effecten van de klimaatverandering waarschijnlijk de ongelijke gezondheidssituatie in en tussen de landen verscherpen en de kwetsbaarheid van mensen met een beperkt inkomen en bepaalde groepen zoals kinderen, buitenshuis werkende mensen, oudere of zieke mensen vergroten.
Ook zijn enkele positieve effecten mogelijk, zoals een lichte daling van het sterftecijfer als gevolg van de kou in bepaalde regio’s, maar ze zullen grotendeels teniet worden gedaan door de omvang en de ernst van de negatieve effecten.
MEER INFO
Het vijfde evaluatierapport (eerste deel) van het IPCC “Klimaatverandering 2013: Wetenschappelijke elementen”
Europees Milieuagentschap, 2012. ‘Climate change, impacts and vulnerability in Europe 2012’ – een op indicaties gebaseerd rapport, issn 1725-9177, laatste bijwerking: augustus 2014
E. Brits, B. Verhagen, M. Dispas, H. Van Oyen, Y. Van der Stede, A. Van Nieuwenhuyse. December 2009. ‘Climate change and health – set-up of monitoring of potential effects of climate change on human health and on the health of animals in Belgium’, 54 pp
Europese Commissie, Brussel 2009, Witboek ‘Aanpassing aan de klimaatverandering: naar een Europees actiekader – De effecten van de klimaatverandering op de gezondheid van mensen, dieren en planten’ (COM(2009) 147 def.)
Geoportaal E3
Wereldgezondheidsorganisatie, Fact sheet N°266, herzien in augustus 2014
